Er is iets veranderd in het verkeer, op sociale media, in de supermarkt. Zelfs tijdens concerten en cinemavoorstellingen, waar mensen gezellig (en luid!) praten alsof ze op café zitten. Etiquette lijkt iets uit een ander tijdperk. Maar als niemand nog moeite doet, wat blijft er dan over?
“Etiquette is eigenlijk gewoon op een respectvolle en attente manier met andere mensen omgaan”, legt Isabelle Coppens uit, oprichter van Gracious Manners en etiquette-docent bij de School for Butlers. “Veel mensen denken automatisch aan het koningshuis en chique restaurants, maar het gaat om simpele dingen als goeiemorgen zeggen op straat. Het is oprechte aandacht voor een ander.”
Gebrek aan verbinding
Een praatje slaan in de lift, een welgemeende ‘dankjewel’ of ‘excuseer mij’ waren ooit doodnormale interacties, maar zijn tegenwoordig zeldzamer. We leven volgens Coppens in een samenleving die “heel sterk op zichzelf is gericht”. Een cultuur waarin iedereen bezig is met zijn eigen comfort in zijn eigen bubbel. Professor en psychiater Dirk De Wachter noemt dat ‘ikkig-heid’. In een interview met Radio 1 zei hij daarover: “We zitten in een erg concurrentiële en egocentrische mentaliteit. Maar menselijke verbinding is essentieel om ‘goed in jezelf te zijn’.”
Dat gebrek aan verbinding zie je op allerlei plekken. In de wachtzaal en de tram bijvoorbeeld, waar plaats maken voor een ouder persoon minder vanzelfsprekend is geworden. Of in het digitale universum, waar beleefdheid vaak het eerste is dat sneuvelt. “Sociale media is eigenlijk allesbehalve sociaal en zelfs vaak egocentrisch”, constateert Isabelle Coppens. “Iedereen post maar filmpjes van vakanties en wat ze beleefd hebben. Eigenlijk gaat dat dus heel vaak over jezelf. Als mensen online commentaar geven verliezen ze zich in de anonimiteit. Ineens denken ze dat beleefdheid er niet meer toe doet, omdat je niet rechtuit met iemand praat, maar via een medium.” Ook in de echte wereld is het niet moeilijk om de negatieve impact te spotten die smartphones hebben op onze sociale interacties. “Hoe vaak zie je terrasjes waar mensen aan het eten zijn en iedereen kijkt op zijn telefoon?”, beaamt de etiquette-expert.
Aandacht voor kleine dingen
Het gevolg? Een maatschappij waar niemand zich nog verantwoordelijk voelt voor de sfeer die we samen maken. Elementaire beleefdheid tonen hoeft nochtans niet moeilijk te zijn, want het zit vaak in de kleine dingen. “Als je aan de kassa ziet dat iemand maar één ding wil kopen, laat die persoon dan voorgaan”, zegt Coppens. “Het zijn precies die momenten die tonen of we nog aandacht hebben voor elkaar.”
Als iedereen zich massaal stoort aan de manieren van een ander, waarom verandert er dan niets?
Als ik het met vrienden heb over wéér zo’n ervaring met een onbeschofte onbekende, kan ik altijd rekenen op heel wat begrip en nog meer anekdotes. Als iedereen zich massaal stoort aan de manieren van een ander, waarom verandert er dan niets? “Dat is een goede vraag… Misschien omdat iedereen op een onbewaakt moment denkt: ik wil gewoon doen waar ik zin in heb”, zegt Coppens. “Onze levens zijn zo druk geworden waardoor we vaker in onszelf gekeerd zijn.”
Toch is er verbetering op komst, merkt Coppens op, want de interesse in etiquette groeit. “Ik krijg veel vragen naar praktische elementen. Vroeger waren etentjes geven en formeel uitnodigen bijvoorbeeld belangrijk, maar vandaag wordt ook gezocht naar dagdagelijkse tips.”
Dit bericht op Instagram bekijken
Uiteindelijk start beleefdheid bij onszelf. Zoals Emily Post al in 1922 schreef in haar boek Etiquette in Society, in Business, in Politics, and at Home: “De beste maatschappij is geen vereniging van rijken… maar een gemeenschap van welgemanierde mensen, waarvan correcte taal, charme in gedrag en een instinctieve aandacht voor de gevoelens van anderen de toegangsbewijzen zijn.”
En dat het leven aangenamer wordt als we allemaal iets minder aan onszelf denken, daar lijken de meeste mensen het over eens. Zelf merk ik dat ik net overdreven welgemanierd ga reageren op onbeleefd gedrag. Een tegenbeweging die hopelijk weer het nieuwe normaal wordt.
