Rijangst is een complex, onderbelicht probleem dat vaker voorkomt dan je zou denken. "Veel mensen begrijpen het niet van zichzelf", zegt klinisch psycholoog Kim Umans. Samen met rijlesgever Sammy Raeymaekers zet zij zich in om mensen met rijangst te begeleiden.
De dag waarop ik mijn theoretisch rijbewijs haalde, maakte ik een (gelukkig onschuldige) botsing op een parking. Dit incident werd gevolgd door tientallen onzekere momenten en trok een neerwaartse spiraal op gang. Angst achter het stuur creëerde gevaarlijke scenario's, net-geen-ongevallen en nog méér angst tot gevolg. De jaren vlogen voorbij en ik zat steeds vaker, en uiteindelijk uitsluitend, op de passagiersstoel. Die eindeloze cyclus kon ik niet meer alleen doorbreken. Ik zocht hulp bij rijschool Traffix en kreeg Sammy als rijangstcoach. Anderhalf jaar later rijd ik alleen, weliswaar korte afstanden, maar met een reeks praktische tools die helpen om de meest overweldigende paniek te beteugelen. Helemaal opgelost is mijn probleem niet, maar ik begrijp nu dat dat niet het einddoel is. "Wij zien rijangst niet als iets om te overwinnen, maar eerder een angst die we moeten leren begrijpen en daardoor beter kunnen voorspellen en controleren," legt coach Sammy uit. Psycholoog Kim Umans voegt daaraan toe: "Ervan verlost raken is relatief, vooral als je stressgevoelig bent. Het gaat meer over op je gemak zijn in de wagen."
Deze ervaring, net als de gesprekken in de Weer op Weg-praatgroep van Traffix, hebben me doen inzien dat rijangst niet lineair is en vaak onbekend en eenzaam aanvoelt. Door mijn interacties met Kim en Sammy, het duo dat de praatgroep leidt, werd ik eraan herinnerd hoe essentieel bewustwording is. Het normaliseren en bespreekbaar maken van deze angst is belangrijk voor mijn eigen groeiproces en dat van vele lotgenoten.
De psychologische aspecten van rijangst
Je twijfelt aan je parallelle parkeerskills, stresst soms achter het stuur of verafschuwt snelwegen. Is dat dan rijangst? Kim Umans legt uit dat er verschillende vormen zijn, maar dat het "niet slechts een ongemak is, maar een diepgewortelde angst". In haar praktijk ziet ze vaak mensen die hun rijvaardigheden niet vertrouwen of bang zijn om anderen in gevaar te brengen, terwijl ze eigenlijk wel de skills hebben. De oorzaken liggen uiteen, van een traumatische ervaring zoals een ongeval tot een paniekaanval in de wagen door stress. Ook lang niet meer rijden kan angst voor het onbekende opleveren en uiteindelijk blokkerend werken.
Wat kan een psycholoog doen? Kim vertelt me dat cognitieve gedragstherapie en EMDR - een verwerkingsmethode in het geval van een trauma - effectief kunnen zijn in de behandeling. Ze legt uit dat het belangrijk is om de angst in een breder perspectief te zien en te werken aan het reguleren van stress- en angstreacties. Sammy Raeymaekers voegt toe: "Als je een psychologisch probleem zou uitdrukken op een schaal van 1 tot 10, begeleiden we met de rijschool mensen van 1 tot 8 - er moet een minimale veerkracht aanwezig zijn. Kamp je met een actief trauma, dan ben je nog niet klaar om daarmee aan de slag te gaan en is psychologische begeleiding belangrijker."
Aanpak van rijangst in de praktijk
Traffix is een van de weinige rijscholen die zich specialiseert in het begeleiden van mensen met rijangst in België. Het team omvat specifieke rijangstcoaches, waaronder dus Sammy: "Bij Traffix kiezen we voor een blended learning-systeem waarbij de rijschool als boost dient om je goed op weg te helpen. Er wordt zo snel mogelijk toegewerkt naar autonomie en het verder oefenen thuis." Elk traject is persoonlijk, maar wat kun je van zo'n rijangstcoaching verwachten? "Eerst houden we een intakegesprek waarbij de angst in kaart wordt gebracht en een actieplan wordt opgesteld. Vervolgens zijn er de praktijklessen, waarbij de cliënt op zijn ritme en volgens de principes van de cognitieve gedragstherapie aan de slag gaat. Cruciaal is het formuleren van kleinere tussenstappen die naar een bepaald einddoel leiden."
De rijangstcoach gelooft sterk in de verbinding tussen lichaam en geest om angst achter het stuur aan te pakken. "We werken aan het omgaan met onze innerlijke kritische stem, zelfaanvaarding en het omdenken van negatieve gedachten, maar focussen ook op het lichaam aan de hand van ademhalingsoefeningen. Dat is een straffe techniek om het hartritme te reguleren en op die manier de werking van de hersenen en het zenuwstelsel te beïnvloeden."
Praktische tips en technieken
1. Ontspanningstechnieken: Gebruik ademhalingsoefeningen om kalmte te bevorderen. Zingen kan daarbij helpen, want je ademhaling wordt dieper en stress vermindert. Wees je daarnaast bewust van je houding - vaak zit je gespannen achter het stuur zonder dat je daarbij stil staat.
2. Werk met haalbare tussenstappen: Begin met korte ritten en breid deze geleidelijk uit. Voor het beste resultaat oefen je best twee keer per week. Heb je geen tijd of ruimte om gedisciplineerd aan de slag te gaan? Dan wacht je beter een kalmere periode af, zo vermijd je terugval.
3. Natuurlijke rijstijl: Zoek naar een stijl en snelheid die bij je past en oefen deze. "We hebben allemaal hetzelfde rijbewijs en maken toch andere keuzes in het verkeer. Alles hangt af van hoe je bent als mens en waar je je veilig en aangenaam bij voelt. Iedereen verdient zijn plek op de weg", beaamt Sammy.
4. Maak je wagen aangenamer: Hoe kan je de auto een toffere plek maken? Kies de juiste muziek, selecteer een rustige GPS-stem (de Headspace-voiceover in Waze is een aanrader), geef je auto een naam... Of pas gewoon al je zithouding aan voor optimaal comfort. De bedoeling is om een aangename, veilige ruimte te creëren.
5. Houd je vooruitgang bij: Een advies dat rijangstcoach Sammy geeft is het bijhouden van een logboek waarin je je gedachten voor, tijdens en na het rijden opschrijft. Ook foto's maken van alle plekken waar je aankomt is een manier om je prestaties te bundelen. En vooral: beloon jezelf!
6. Zoek steun: Vrienden bij wie je kan ventileren, een vader die kan helpen parkeren of lotgenoten in een rijangst-babbelgroep: je hoeft het proces niet alleen door. "Het is belangrijk dat familie en vrienden samen uitzoeken wat helpend is", zegt Kim. "De ondersteuning die ze bieden kan enorm waardevol zijn in het overwinningsproces.
Kan je van rijangst verlost raken?
Zowel Kim Umans als Sammy Raeymaekers benadrukken dat heel wat mensen geholpen zijn met praktische en/of psychologische begeleiding. Sammy deelt een inspirerend succesverhaal vanuit zijn ervaring als rijangstcoach: "Twee jaar geleden was er een topadvocaat in humanitair recht, een grote naam in de sector, die rijangst had ten gevolge van een jeugdtrauma. Dankzij een combinatie van rijlessen, psychologische hulp, mindfulness en héél veel discipline heeft ze geleerd om haar eigen advocaat te zijn in de wagen en op te komen voor zichzelf. Achteraf liet ze weten dat het aardig lukt en dat ze nu zelfs plezier, voldoening en eigenwaarde haalt uit dat gevoel van autonomie."
Meer info via Traffix voor rijangstlessen en de praatgroep of via Praktijk Hoofdkwartier voor psychologische begeleiding.
