“Romeo, o Romeo, waar zijt gij?”
Geen flauw idee, maar zijn maillot hebben we wel gelokaliseerd: welkom in het kostuumatelier van het Ballet van Vlaanderen!
Vandaag dansen we in Tim Van Steenbergens voetsporen. Hij neemt voor het tweede seizoen op rij de kostuums van Romeo en Julia voor zijn rekening. De ontwerper waagt zich naast zijn vaste kledinglijn immers steeds vaker aan een stilistische pirouette op het podium –en dat zowel voor opera, toneel als ballet: “Ontwerpen voor dans is een volledig andere ervaring dan prêt-à-porter of zelfs toneel. Techniek is heel belangrijk, gezien de toeren die de dansers moeten uithalen. Dit is eigenlijk mijn eerste klassieke ballet. Voordien ontwierp ik voor moderne dans, maar dat is een andere manier van bewegen, en dus ook van ontwerpen. De meeste gezelschappen beschikken dan ook over hun eigen atelier en gespecialiseerde vakmensen: zij brengen de techniek, ik voeg er mijn visie en fantasie aan toe.”
Mijn eigen fantasie slaat alvast op hol bij het betreden van de kleedkamer. In de hoek liggen wolken van tutu’s netjes opgestapeld, langs de muren volgen dozen met de meest levendige labels –gaande van “zachte tulle” tot “valse borsten”- zich op en ellenlange kledingrekken showen dramatische kostuums van alle soorten en maten. “De garderobe van Don Quichot”, weet Ria, verantwoordelijke van het kostuumatelier, me te vertellen. Zij lijkt trouwens immuun voor het hoge fantasiegehalte in de ruimte. “Ik zie dit vooral als de therapiekamer: hier wordt gelachen, gehuild, gescholden en occasioneel ook wel een kostuum gepast… ”
Vandaag staat de barometer gelukkig op “lachen” en “passen”. Sofia, de vrolijke Argentijnse die de rol van Julia op zich neemt, wringt zich in haar eerste kostuum. “Ik ben Latina, ik heb billen…,” aldus de minuscule vrouw over het waarom dit langer duurt dan verwacht. Ik besef meteen twee zaken. Ten eerste voldoen dansers niet allemaal aan dezelfde maten, ten tweede is het van levensbelang dat een kostuum perfect op hun lichaam is afgestemd. Groot, klein, breed, slank: ze moeten zich optimaal kunnen bewegen. Dat is ook de reden waarom Tim zijn creaties pas na minutieuze fittings kan afwerken.
De ontwerper stort zich meteen vol overgave op de drapage van het korset, zijn handelsmerk sinds jaar en dag: “Ik werk eigenlijk minder vanuit een tekening dan vanuit de ‘beleving’ van een stof. Natuurlijk maak ik eerst een schets, maar daarna ga ik rechtstreeks op de paspop of danser draperen. Het is belangrijk om je materie te voelen, te zien hoe de stof beweegt en reageert. Voor mij is dat een grote inspiratiebron.” Over materialen gesproken, die moeten in dit geval extreem stretch zijn. “Ze zijn erg elastisch en ‘leven’ ook echt mee met de danser. Eens dit kostuum het podium op zal worden gestuurd en er eens goed in werd gezweet, zal het trouwens nog mooier vallen. De stof en drapage geven dan veel beter mee, ik kan niet echt verklaren waarom.”
Sofia krijgt ondertussen de ene na de andere laag stof opgespeld. Ik vraag me af hoe moeilijk het is zich in en uit zo’n kostuum te hijsen tijdens een voorstelling. “Dat valt wel mee. Soms heb je inderdaad niet veel tijd, in zo’n geval moet je blind op een legertje kleedsters vertrouwen en hopen dat zij je de juiste hoofdtooi of tutu aanmeten, dat ze geen enkel detail vergeten. Zelf ben je op zo’n moment te geconcentreerd op het dansen.” Nooit een kledingblooper meegemaakt? “Constant, dat zijn achteraf trouwens de beste herinneringen. Voor Mme Butterfly danste ik ooit in een zware, vloerlange kimono. Ik ging het podium op, hief mijn been in de lucht, zag de kimono zoals verwacht naar beneden rollen en… besefte dat ik mijn slonzige, zwarte beenwarmers nog aanhad. De blik in de ogen van mijn collega-dansers: onbetaalbaar!”
In dit geval worden de kostuums echter als eenvoudig bestempeld: “Ik heb er slechts een viertal verschillende en de meeste zijn redelijk licht.” Sofia past een romantische oudroze jurk, bestemd voor de slaapkamerscène –“het moment waarop alle drama losbarst”. Die kleur is trouwens niet zo toevallig gekozen. “Je moet natuurlijk respect hebben voor het verhalende aspect,” aldus Tim. “Julia steek je niet zomaar in vlammend rood, er zijn bepaalde codes om rekening mee te houden. Bedoeling is het verhaal en het karakter van het personage uit te drukken doorheen de kostuums. Doe je dit niet, dan werk je de danser alleen maar tegen in zijn of haar expressie.”
Ik heb voor Julia fragiele, onschuldige tinten als wit en zachtroze gekozen. De brave Montaigu familie wordt in het groen en bruin gehuld, terwijl de vurige Capulets rood en oranje krijgen aangemeten. Allemaal samen vormen ze trouwens een mooi herfstpallet, die visuele harmonie is belangrijk voor de balscène. Klassiekere opvoeringen van Romeo en Julia hebben meestal Renaissance kostuums, maar ik wil me niet vastpinnen in een historische hokje.” Tot mijn stiekeme teleurstelling dus geen hysterische tulle toestanden, “De klassieke tutu is niet echt mijn ding.”
Alle kostuums, in dit geval zijn dat er zo’n 120, worden met de hand in het atelier gemaakt. Van elke look zijn er drie varianten: twee voor de opvoeringen zelf -een ‘echte’ en een reserve- en één voor de repetities. Dat laatste is erg belangrijk omdat dansers moeten leren omgaan met de stof en het model. De choreograaf vroeg Tim voor een bepaalde scène zelfs lange slepen te maken en baseerde daarop een choreografie.
De oefenkostuums zijn uiteraard niet even verfijnd als hun officiële variant. In het archief -dat trouwens een rondleiding op zich waard is- vinden we zware, ruwe katoenen rokken: de oefenversies van de bombatische jurken voor de balscène.
Sofia heeft ondertussen plaats geruimd voor Laura, haar eveneens Argentijnse collega-Julia. De hoofdrollen worden immers steeds door twee dansers gedeeld, elke avond opnieuw optreden is fysisch te zwaar. Laura kaart het enige aspect aan waarover de ontwerper weinig of niets te zeggen heeft: “Kom nièt aan mijn schoenen!” De pointes waarop een ballerina danst, zijn dan ook een erg gevoelig onderwerp, bijna deel van haar eigen lichaam. De avond van een opvoering splinternieuwe schoenen opdringen is uit den boze, ze moeten ingedragen en het liefst zo versleten mogelijk zijn. “Ze mogen me vragen mijn pointes zwart te spuiten of met glitterverf te bewerken, maar alleen ikzelf mag eraan komen. Dit is te belangrijk om aan iemand anders toe te vertrouwen!”
Boodschap begrepen, hoe zit het met de rest van de look? De ontwerper beslist over de kapsels –in dit geval draagt Julia haar haren los- en eventueel enkele accessoires. Hoeden en hoofdtooien worden buitenshuis door specialisten vervaardigd.
Hoeveel verschillende designers mochten hier reeds aan het werk? “Erg veel,” zegt Ria. “We werken altijd met een ontwerper van buitenaf. Soms zijn die gespecialiseerd in bijvoorbeeld klassieke tutu’s, soms komen ze vanuit de modewereld. Zo werkten we in het verleden bijvoorbeeld met Walter Van Beirendonck.”
Tims ervaring met klassiek ballet blijft alvast niet bij deze ene productie. Na Romeo & Julia zal hij voor een gezelschap in Stuttgart werken aan de kostuums van Stravinksy’s Vuurvogel. Daarnaast put hij voor zijn eigen prêt-à-porter lijn dankbaar inspiratie uit de garderobes van ballerina’s. “Vooral hun off-duty stijl fascineert me. Ze zijn extreem elegant, maar ook erg utilitair gekleed. De mix tussen theatrale podiumkostuums en die comfortabele looks spreekt me aan. Ik baseerde er vorige zomer zelfs een collectie op.”
Ondertussen zit de passessie erop. Hoe mooi Julia’s jurken ook zijn, de warme beenwarmers en comfy jumpsuits lonken. De ballerina’s trippelen weg en we blijven achter in een slagveld van spelden en stukjes rekstof. “Jammer dat Romeo vandaag niet langskomt,” vertrouwt Ria me nog vlug toe. “Dàt zou pas voor fotomateriaal gezorgd hebben: die jongens hebben spieren, dat is niet te beschrijven…” Achteraf bevestigt een zoekactie op Google deze woorden: wat ons betreft behoeft deze man niet eens een kostuum! Ons ticket is alvast geboekt…
@Johan Persson
Wie al dat moois zelf wil bewonderen, moet nog tot in maart wachten. Dan gaat het tweede seizoen van Romeo en Julia van start.
(Beeld: Eva Vlonk)
